IVAN MARKOVIĆ zvani IRAC – Narodni heroj iz Špionice (Bosna i Hercegovina)
IVAN MARKOVIĆ zvani IRAC rođen je 3. aprila 1909. godine u selu Kožuhe, kod Doboja. Poticao je iz mnogočlane radničke porodice. Njegovi roditelji Marko i Lucija imali su tri kćeri i tri sina. Otac Marko radio je najpre kao putar, a potom kao železničar. Nakon završene osnovne škole pohađao je Građansku školu, a potom Trgovačku akademiju u Tuzli.
Još u toku školovanja ispoljavao je revolucionarne sklonosti. Samoinicijativno je organizovao đački štrajk jer se u učionicama nije ložilo, a napolju je bila oštra zima. Gotovo svi učenici prihvatili su ovu ideju. Napustili su učionice i izašli napolje, gde su počeli da viču kako neće u školu dok se prostorije ne zagreju. Đački štrajk urodio je plodom i učionice su počele da se greju. Znajući da će Marković biti izbačen iz škole ako školske vlasti saznaju da je on priređivač štrajka, niko ga od učenika nije odao. Svoje organizatorske sposobnosti u toku školovanja upotrebio je i za priređivanje igranki i raznih izleta za omladinu, na kojima su se mladići i devojke zbližavali i upoznavali.
U članstvo tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljen je 1928. godine.
Tokom školovanja na Višoj poljoprivrednoj školi u Koprivnici 1931. odslužio je kadrovski vojni rok u artiljerijskoj školi rezervnih oficira u Osijeku.
Zbog tuče sa žandarmima 1933. osuđen je na 8 godina robije od strane monarhofašističkog Suda za zaštitu države. Bio je učesnik brojnih zatvoreničkih štrajkova u Lepoglavi i Sremskoj Mitrovici, uključujući štrajkove glađu. Izašao je na slobodu početkom 1941, nedugo pre nemačkog napada na Jugoslaviju.
Nedugo posle njegovog izlaska sa robije decembra 1940, u proleće 1941. usledili su burni događaji. U periodu između vojnog puča 27. marta i napada na Jugoslaviju 6. aprila 1941. Irac je po partijskom zadatku otišao na Majevicu u sela Vukosavce i Lopare sa zadatkom da narodu objasni političku situaciju, ukaže kakva opasnost preti od fašističke agresije i pozove na odbranu zemlje.
Isticao je neophodnost hitnog sklapanja sporazuma sa Sovjetskim Savezom kako bi se zemlja uspešnije branila od mogućeg agresora. Agenti tuzlanske policije doznali su za njegovu političku aktivnost, pa su žandarmerijskoj stanici u Loparima izdali nalog za njegovo privođenje i stražarno sprovođenje u Tuzlu. Sa Ircem su tom prilikom privedeni i Ilija Mijatović i Stevo Popović, sekretar partijske ćelije, kod kojih je navraćao i noćivao.
Tokom priprema za ustanak maja 1941. bio je izabran u Oblasno rukovodstvo za tuzlansku oblast, a 13. jula 1941. Pokrajinski komitet KPJ za Bosnu i Hercegovinu imenovao ga je za komandanta Štaba tuzlanske oblasti.
Istovremeno su nove ustaške vlasti u Tuzli za njim, kao poznatim komunistom, raspisale poternicu i ucenile ga sa 200.000 kuna. Zbog toga, Irac je uzeo ilegalno ime Stjepan Jošić, kako se i potpisivao na izveštajima koje je slao Glavnom štabu NOP odreda za Bosnu i Hercegovinu. Nakon imenovanja za komandanta, krajem jula je sa njegovim članovima Štaba — politički komesar Cvijetin Mijatović i zamenik komandanta Pašaga Mandžić — otišao u Birač, gde je pod njegovim rukovodstvom podignut ustanak.
Najpre su 5. avgusta 1941. oslobođeni Šekoviće, a nakon dva dana je zauzeta železnička stanica kod sela Papraća. Par dana potom, 12. avgusta 1941. grupa od 30 ustanika, kojima je neposredno rukovodio, kod sela Papraća je iz zasede razbila Četvrtu četu Osmog domobranskog puka. Tom prilikom zarobljena je velika količina naoružanja, kao i prvi mitraljezi. Već tada Irac se pročuo kao hrabar borac i vešt komandant.
Odlazak među srpske ustanike dvojice komunista hrvatskog porekla, značilo je solidarisanje sa borbom Srba u istočnoj Bosni u pokušaju suprotstavljanja ustaškoj NDH. Uskoro je Marković postao jedna od najistaknutijih ustaničkih komandanata u istočnoj Bosni. Pod njegovim rukovodstvom oslobođeni su Šekovići, Vlasenica, Milići… Učesnik je većeg broja borbi protiv ustaša i Nemaca. Ubijen je 20. februara 1942. u Vukosavcima pokraj Lopara od strane srpskih šovinista (četnici Stevana Damjanovića Leke i Radivoja Kerovića). Isti ovi četnici 30. maja 1942. potpisali su lojalnost NDH.Takođe, isti ovi četnici ubrzo potom sklopili su sporazum sa njemačkim okupatorom.
Franjo Marković, Irčev brat, ubijen je od strane pročetničkih pučista na Ozrenu, kao borac Ozrenskog partizanskog odreda, 18. aprila 1942. Njihovi roditelji Marko i Lucija ubijeni su od strane četnika u selu Špionica pokraj Srebrenika, 13. februara 1945. ovo je samo jedan primer četničke bede i mizerije: ubijali su Hrvate koji su se borili protiv ustaša, a s druge strane sarađivali su sa ustašama koji su istrebljivali srpski narod.
Više o događaju u Vukosavcima i okolini Lopara, 20-22. aprila 1942, kada su četnici ubili 19 partizana, uključujući članove štaba Majevičkog partizanskog odreda (od kojih su šestorica proglašeni za narodne heroje), možete čitati u knjizi: Radivoje Kovačević, DRAMA U VUKOSAVCIMA, Brčko, 1990.
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 13. marta 1945. za osvedočena herojska dela na bojnom polju i herojsko držanje pred neprijateljem proglašen je narodnim herojem Jugoslavije. Istim Ukazom za narodne heroje proglašena je grupa istaknutih borca Narodnooslobodilačke vojske, među kojima su bili njegov saborac Fadil Jahić Španac, kao i Krsto Bajić, Rade Kondić, Savo Mašković, Vlado Ćetković i dr.
Godine 1960. mjesto pogibije članova Štaba Majevičkog partizanskog odreda u Vukosavcima, kod Lopara, uređeno je i pretvoreno u partizansko spomen-groblje, a kuća u kojoj je ubijen deo članova Štaba pretvoren je u spomen-muzej Prvog majevičkog odreda. Na otvaranju spomen-groblja i spomen-muzeja na Dan borca 4. jula 1960. prisustvovali su narodni heroji Ratko Perić, Rodoljub Čolaković, Osman Karabegović i Pašaga Mandžić.
