Prvi krajiški NOP odred
Član Pokrajinskog komiteta KPJ Đuro Pucar, koji je ilegalno iz Banja Luke rukovodio ustankom u Bosanskoj krajini, sredinom oktobra 1942 saopštio je rukovodstvu ustanka Drvarskog područja na sastanku kod sela Prekaja (Drvar) odluku o rasformiranju Drvarske brigade i Krajinske divizije, i odluku o formiranju tri krajiška NOP odreda. Prisutnima je saopštio da Štab Prvog KNOP odreda sačinjavaju: Ljubo Babić, komandant, Velimir Stojnić, politički komesar, Vojo Todorović zamjenik komandanta i dr Moni Levi, zamjenik političkog komesara. Istovremeno im je saopštio da Štab Prvog KNOP odreda treba da se s drvarskog područja prebaci na sektor Grmeča,
I Štab Drvarske brigade, imajući u vidu ulazak Italijana u Drvar, ustaša i domobrana na Oštrelj, zatim, italijanska reokupaciju Drvara, Petrovca, Bihaća, Ključa i još nekih gradova, konstatovao je da se situacija znatno izmijenila. Uz to, došlo je do osjeke ustanka i osipanja boraca, što je bio jedan od razloga da se jedinice, kako bi se očuvale, pomjere dalje od svog kraja, prije svega, na područje Podgrmeča. Drugi razlog je pružanje pomoći i podrške podgrmečkim jedinicama i ustanku koji je bio u razvoju i usponu. Treći razlog je ekonomska prednost Podgrmeča u odnosu na kraj oko Drvara i Petrovca. Dolaskom jedinica u Podgrmeč stvoreni su uslovi da vojnički i politički ojačaju snage NOP na ovom području
Jedinice Prvog krajiškog NOP odreda
Štab Prvog krajiškog NOP odreda, čim se početkom novembra 1941 prebacio s područja Drvara u Podgrmeč, naredio je da neke čete iz okoline Drvara i Petrovca pođu njegovim primjerom. Tako ojačane snage na Podgrmeču ornogućiće veća dejstva prema naseljima i željezničkim prugama u dolinama rijeka Une i Sane.
Odred se sastojao od tri bataljona u vrijeme formiranja:
Prvi bataljon – Sanski, Štab bataljona: komandant Mihajlo Škundrić, politički komesar Pero Morača, zamjenik komandanta Milančić Miljević;
Drugi bataljon – Krupski: Štab bataljona: komandant Vojo Todorović, politički komesar Slobodan Marjanović, zamjenik komandanta Mićo Kolundžija;
Treći bataljon – Petrovačko-bihaćki: Štab bataljona: komandant Slavko Rodić, politički komesar Ilija Došen, zamjenik komandanta Nikola Karanović. Držao je položaje oko Bosanskog Petrovca, koji je bio blokiran, kao i položaje prema Bihaću na liniji Ripač – Pritoka – Grabež
- Prva četa – Drinićka (Prva petrovačka): komandir Milan Zorić, politički komesar Gojko Trikić. Formirana je 1941.
- Druga četa – Suvajsko-vođenička: komandir Zdravko Čelar, politički komesar Jovo Medić, zamjenik komandira Marko Jokić, zamjenik političkog komesara Đuro Pećanac Đurekan. Formirana je 1941.
- Treća četa – Krnjeuška: komandir Lazo Atlagić, politički komesar Savo Batinica, zamjenik komandira Simo Krčmar, zamjenik političkog komesara Pero Vranješ
- Četvrta četa – Vrtočka: komandir Milan Atlagić, politički komesar Milan Vukša, zamjenik komandira Vaso Pilipović, zamjenik političkog komesara Lazo Radošević. Organizovana je krajem januara, a smotru je izvršio dr Mladen Stojanović u Bjelaju, prvih dana februara 1942. godine.
- Peta četa – Vakufska: komandir Mihajlo Kerkez Maćuka, politički komesar Milan Trninić, zamjenik komandira Nikola Vojnović. Formirana je 1941.
- Šesta četa – Bihaćka: komandir Gojko Došenović, politički komesar Pavle Mašanović, zamjenik komandira Sajo Grbić, zamjenik političkog komesara Vojo Stanarević Formirana je 1941.
- Sedma četa – Omladinska: komandir Svetko Kačar, politički komesar Jovo Pavić, zamjenik komandira Drago Đukić, zamjenik političkog komesara Vasilije Kecman. Omladinska četa je formirana drugom polovinom januara 1942. godine.
Četvrti bataljon – Drvarsko-grahovski, formiran početkom januara 1942: Štab bataljona: komandant Milutin Morača, politički komesar u prvo vrijeme Ljubo Babić, kasnije Simo Tadić, zamjenik komandanta Milan J. Bosnić, zamjenik političkog komesara Ilija Materić.
Peti bataljon – »Starac Vujadin« bio je u sastavu odreda do januara 1942. god. a onda je po odluci PK KPH za Dalmaciju, ušao u sastav 4. operativne zone Hrvatske i u njenom sastavu ostao do 20. avgusta 1942. Po odluci VŠ NOV i POJ vraćen je sastav krajiških jedinica, odnosno u sastav Petog KNOP odreda. Štab bataljona bio je: komandant Cvijo Oreščić, politički komesar Miro Višić, zamjenik komandanta i operativni oficir Marko Mrvić, zamjenik političkog komesara Košta Pajčin.
Brojno stanje odreda
Neposredno prije izdvajanja Petog krajiškog NOP odreda u februaru 1942. god. odred je raspolagao sa:
- pušaka – 1730
- puškomitraljeza – 50
- teških mitraljeza – 13
- topova – 3
- bataljona – 5
- četa – 23
- boraca – oko 2000
Izdvajanje Petog partizanskog odreda
Kada je na Skendervakufskoj konferenciji, 21-22. februara 1942, donijeta odluka da se za drvarski okrug formira poseban odred – Peti KNOP odred, u njegov sastav su ušli bataljoni: Petrovački, Drvarski i Grahovski. Iz dotadašnjeg Petrovačko-bihaćkog bataljona izdvojena je Bihaćka četa i uključena u Krupski bataljon Prvog KNOP odreda. Tada je, početkom marta 1942. godine, Prvi KNOP odred, sada samo za područje Podgrmeča, imao samo dva bataljona: Sanski i Krupski. Međutim, tokom narednih mjeseci, marta-juna, on će znatno ojačati i formirati još dva bataljona, a nešto kasnije još jedan.
Grmečka proleterska četa
Od boraca Prvog krajiškog NOP odreda formirana je 27. februara 1942. četa sa 107 boraca, od kojih 63 sa područja sanskog, krupskog, novskog i bihaćkog sreza, 38 sa petrovačkog sreza i 6 boraca od Drvara. Komandir čete bio je Zdravko Čelar. Četa je ušla u sastav Krajiškog proleterskog bataljona, formiranog u Čelincu 25. marta 1942. Za komandanta Bataljona određen je Zdravko Čelar, a za političkog komesara Esad Midžić. Teška vojnopolitička situacija onemogućila je odlazak bataljona na Romaniju u sastav Prve proleterske udarne brigade, već je skoro četiri mjeseca vodio danonoćne borbe u centralnoj Bosni, izgubio dosta boraca, među kojima i Zdravka Čelara i Esada Midžića, i sa 110 boraca prebacio se u Slavoniju.
