Crnogorski NOP izvršio neuspješan napad na Pljevlje – 01.12.1941-YU KALENDAR
Na današnji dan
01. decembra 1941. godine
Crnogorski NOP izvršio neuspješan napad na Pljevlje
Crnogorski NOP odred za operacije u Sandžaku, pod komandom Arsa Jovanovića, izvršio napad na italijanski garnizon u Pljevljima. Posle teških borbi partizani su bili primorani da se, uz teške gubitke, od oko 500 poginulih i ranjenih, povuku iz Pljevalja.
Dok su se bataljoni Crnogorskog NOP odreda za operacije u Sandžaku, prikupljali u okolini Pljevalja, Štab Odreda je 27. novembra izdao naređenje o napadu. Za neposredni napad na grad, Štab je predvideo sedam bataljona, a za obezbeđenje i sprečavanje eventualne pomoći italijanskom garnizonu iz Prijepolja, Priboja, Rudog i Čajniča, dva bataljona.
Štab odreda je preko mesnog komiteta KPJ za Pljevlja i partijske ćelije u gradu prikupio približno tačne podatke o neprijateljskim snagama, o njihovom naoružanju i rasporedu.
Radi lakšeg komandovanja sve snage su grupisane u tri napadne kolone, prema rasporedu i pravcu njihovog kretanja. Istočnom grupom bataljona, koju su sačinjavali Komski i Jezero-goranski bataljon, komandovali su komandant i politički komesar odreda Arso Jovanović i Bajo Sekulić.
Posebnu napadnu kolonu činio je bataljon “Peko Pavlović” pod komandom zamenika komandanta Radovana Vukanovića. Zapadnu grupu bataljona sačinjavali su: Lovćenski bataljon, bataljon “Bijeli Pavle”, Zetski i Uskočko-drobnjački bataljon pod komandom zamenika političkog komesara odreda Boška Đuričkovića.
Prema planu napad je trebao da počne 1. decembra u 4 sata ujutro, a sve pripreme za napad bile su završene do 30. novembra. Tada je u Štab odreda došao Vojo Leković, politički komesar Glavnog štaba NOP odreda Sandžaka i član Okružnog komiteta KPJ za Sandžak, sa izričitim naređenjem Vrhovnog štaba NOPOJ-a da se obustavi napad na Pljevlja.
Štabu odreda, a posebno Glavnom štabu za Crnu Goru i Boku i ranije je bio poznat negativan stav Vrhovnog štaba po pitanju napada na Pljevlja. Komandant i komesar su, uprkos svemu, ostali pri svojoj odluci, smatrajući da bi se svako odlaganje negativno odrazilo na borce. Tako je zanemareno naređenje Vrhovnog štaba i sa puno optimizma u siguran ishod bitke se pošlo u napad.
„…Mi smo ginuli bukvalno kao stoka. Napali smo kasarnu frontalno. Pošto je sva Crna Gora znala da idemo na Pljevlja, naravno, znali su i Talijani, pa su se zabarikadirali i dobro spremili da nas dočekaju. Bacio sam prvu bombu na onu kasarnu. Kako je ja bacih, ona se vrati i umalo nas ne pobi. Kad smo bacili još dvije – tri bombe, poče pakao: upališe se reflektori i osuše vatru na nas iz svih oružja i oruđa – pušaka, artiljerije, minobacača… Ti minobacači su pokolj napravili. A ovi, naši, kao da idu na demonstracije: „Ura!” I pravo na one kasarne. Ljudi padaju k’o snoplje.”
(Vlado Dapčević)
Pošto su se bataljoni u toku 29. i 30. novembra prikupili i odmorili, bili su spremni za napad. Svakom bataljonu dodeljeni su vodiči, iz mesne partizanske čete i mesnog komiteta KPJ.
Jezero-šaranski i Komski bataljon iz istočne kolone najranije su pristigli na položaje, odakle su odmah pošli na juriš. Italijani su otvorili vatru prema unapred pripremljenom planu, a reflektorima su osvetljavali zemljište kako bi vatra bila što preciznija. Pola sata kasnije, bataljoni su uspeli da prodru u grad prema objektima za napad.
Na brdu Stražici, koje je činilo okosnicu italijanske odbrane, Komski bataljon je izvršio nekoliko juriša na prvu, a zatim na drugu liniju rovova, koji su bili ograđeni bodljikavom žicom. odbrana na brdu Stražici, nije bila ozbiljnije ugrožena ni posle napada bombaških grupa, a manji delovi partizanskih jedinica su uspeli da prodru u grad.
Delovi istočne napadne kolone, likvidirali su italijansku posadu u gimnaziji. Bilo je više mrtvih i ranjenih boraca, a među njima i komandant Jezero-šaranskog batljona Dušan Obradović i zamenik političkog komesara Vuk Knežević, narodni heroji, koji su poveli borce na juriš. U prvom jurišu osvojeno je Golubinje, a deo snaga je prodro do kuće Šećerovića u gradu gde se do početka napada nalazio komandant italijanske divizije, ale se na vreme sklonio u kasarnu. Italijani su se iz gimnazije, kuće Šećerovića i ovog rejona povukli u osnovnu školu, koja je bila dobro utvrđena za odbranu.
Bataljon “Peko Pavlović” napadao je kao zasebna kolona, ali dosta neorganizovano tako da su, vatrom sa utvrđene Glavice, ovaj napad Italijani odbili. Bataljon je uspeo, uz velike gubitke, da zauzme Dom zdravlja, gde je zarobljeno 30 italijanskih vojnika. Za to vreme je i Lovćenski bataljon u silovitom jurišu likvidirao italijansko uporište u zgradama kod Senjaka. Ali uzastopni napadi na rejon muslimanskog groblja i logora Dolovi, bili su odbijeni. Deo ovog bataljona ostao je odsečen u gradu u toku čitavog narednog dana vodeći teške borbe. Tom prilikom je pretrpeo izuzetno velike gubitke.
Zetski bataljon i bataljon “Bijeli Pavle” iz sastava zapadne napadne kolone, izvršili su nekoliko uzastopnih juriša na utvrđene objekte: Belibegovo brdo, Dolove i Mali Bogiševac, gde su zarobili oko 30 italijana, ali ove objekte misu zauzeli. Bataljoni su bili izloženi koncentričnom vatrom iz minobacača i mitraljeza i oko 8 časova su bili prisiljeni da se povuku. Italijani su snažnom artiljerijskom vatrom i pokretom manjih delova prešli u gonjenje.
Ni napad Uskočko-drobnjačkog bataljona sa zapadne strane na grad, posebno na električnu centralu i školu u Seratu, nije uspeo iako su ovi objekti privremeno bili zauzeti. Zarobljeno je i oko 30 italijana. Ni napad na zgradu Sreskog načelstva nije dao očekivane rezultate usled snažnog i organizovanog otpora. Najveći deo ovog bataljona ostao je u gradu i u toku čitavog narednog dana. Preostali delovi povukli su se iz grada tek naredne noći.
U toku noćnog napada 1. decembra, italijanska odbrana Pljevalja nije ni načeta i pored toga što su jedinice na nekim pravcima ušle u grad. Sve utvrđene objekte Italijani su zadržali, a neke zauzete povratili. Jedinice koje su se povlačile iz grada, odstupale su u neredu, a mnogi borci su se direktno vraćali kućama.
Napad nije uspeo jer se veći deo snaga povukao iz grada do oko 8 časova. A svaka veza između jedinica koje su se povukle i onih delova koje su ostali u gradu, bila je prekinuta.
Jedinice koje su ostale u gradu vodile su izolovane borbe bez ikakve pomoći spolja. Njima su jedino pružili pomoć pojedini stanovnici, koji su borce sklanjali u svoje domove i davali im uputstva kako i kuda da se naredne noći izvuku iz grada. Borci su puškama i bombama odbijali napade italijana sve dok nisu privukli artiljerijska oruđa. Mnoge kuće su dignute u vazduh, tako da su se čitavog dana vodile borbe oko zauzetih objekata u gradu. Tek naredne noći preostali borci su se pod borbom i na juriš probijali iz grada u više pravaca, a iznet je i jedan broj ranjenika.
Za vreme napada na Pljevlja, iz Prijepolja je odmah upućena jedna italijanska motorizovana kolona u pomoć pljevaljskom garnizonu. Na Savinom Laktu sačekao ih je u zasedi Bataljon “18. oktobar” i primorao se se povuče. Tada je zarobljeno 68 vojnika, 12 kamiona i jedna radio-stanica.Iponovni napad drugog dana nije uspeo pa su se Italijani i ponovo morali povući, uz gubitke od 25 mrtvih i više ranjenih. Tek u trećem napadu 4. decembra Italijani su uspeli da odbace partizanske snage sa ovog pravca i da sa probiju u Pljevlja.
Prilikom nastupanja prema Pljevljima, italijanske snage streljale su 6. i 7. decembra preko stotinu stanovnika okolnih sela, uglavnom žena, staraca i dece.
Neposredni gubici Crnogorskog NOP odreda za operacije u Sandžaku u napadu na Pljevlja bili su izuzetno veliki i svaki sedmi borac je izbačen iz stroja. Ukupno je bilo 218 mrtvih i 269 ranjenih. Među poginulima su bili i narodni heroji:
Dušan Obradović, komandant Jezero-šaranskog bataljona Vuk Knežević, zamenik političkog komesara Jezero-šaranskog bataljona Lazar Radojević, pomoćnik političkog komesara bataljona “Peko Pavlović” Petar Jovićević, borac-puškomitraljezac Lovćenskog bataljona
Prema izveštaju komandanta italijanske divizije “Pusterija”, italijanski gubici su iznosili 252 poginulih i ranjenih boraca i oko 90 zarobljenih. Italijanske snage koje su intervenisale prema Pljevljima imale su 88 poginulih i zarobljenih vojnika.
Razlozi neuspeha napada Crnogorskog NOP odreda na Pljevlja bili su višestruki. A glavni razlog je bio napad sa tek formiranim jedinicama bez dovoljno iskustva. Italijani su u Pljevljima bili dobro utvrđeni i višestruko bolje opremljeni i naoružani. Raspolagali su artiljerijom, minobacačima i reflektorima za osvetljenje.
Crnogorski NOP odred za operacije u Sandžaku bio je sastavljen od dobrovoljaca, hrabrih ali na brzinu skupljenih boraca. Bataljoni nisu bili učvršćeni, naoružani i osposobljeni za napad na utvrđeni garnizon. Oni su raspolagali jedino lakim pešadijskim naoružanjem, a štabovi nisu imali dovoljno ratnog iskustva.
„U stvari, poraz na Pljevljima i lijeve greške koje su pravili Ivan Milutinović i rukovodstvo Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru stvorili su uslove za formiranje i razvijanje četničkog pokreta u Crnoj Gori.“
(Vlado Dapčević)
Neuspeh u napadu na Pljevlja imao je negativne posledice na dalji razvoj NOP-a na teritoriji Crne Gore, a posebno u onim krajevima odakle je izginuo veći broj boraca. Četnici su se koristili ovim neuspehom kao konkretnom potvrdom svoje teze o nerealnosti vođenja oružane borbe protiv okupatora i besmislici oružanog ustanka u celini.
