Godišnjica smrti Ive Andrića – 13.03.1975. – YU KALENDAR
Na današnji dan
13. marta 1975. godine
Godišnjica smrti Ive Andrića
Rođen je 9. oktobra 1892. godine u Dolcu kod Travnika, ali pošto je kao dvogodišnjak ostao bez oca, majka ga je dala na čuvanje muževljevoj sestri i njenom mužu u Višegrad, gde je završio osnovnu školu.
U Sarajevu je završio Veliku gimnaziju, a studije slovenske književnosti je započeo u Zagrebu, a potom nastavio u Beču, Krakovu i Gracu, gde je 1924. godine odbranio doktorsku tezu, pod nazivom Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine.
Po izbijanju Prvog svetskog rata je kao pripadnik Mlade Bosne uhapšen, pa je do proleća 1915. godine bio u zatvorima i u kućnom pritvoru do leta 1917. godine, kada je zbog lošeg zdravlja završio u bolnici u Zagrebu.
Naredne godine je tu objavio Ex Ponto, te nakon rata otišao u Beograd i zaposlio se kao činovnik u Ministarstvu vera. U Beogradu je intenzivno učestvovao u književnom životu, družio se sa Crnjanskim, Vinaverom, Pandurovićem i drugima, i započeo diplomatsku karijeru.
Godine 1920. je postavljen za činovnika u poslanstvu u Vatikanu, da bi do Drugog svetskog rata kao diplomata radio još i u konzulatima u Bukureštu, Trstu, Gracu, Marseju i Madridu.
Od 1930. do 1933. godine je bio sekretar stalne delegacije Kraljevine Jugoslavije pri Društvu naroda u Ženevi, a 1939. godine je postavljen za ministra i izvanrednog poslanika u Berlinu.
Početkom 1941. je podneo ostavku na mesto ambasadora koja nije prihvaćena, te je tako kao zvanični predstavnik Jugoslavije prisustvovao potpisivanju Bečkog protokola 25. marta iste godine. Nakon napada na Jugoslaviju 6. aprila, narednog dana je napustio Berlin i rat proveo u izolaciji u Beogradu, ne želeći da mu Srpska književna zadruga objavi pripovetke dok rat traje.
Tih godina je napisao romane Travnička hronika i Na Drini ćuprija, koji su objavljeni nekoliko meseci po okončanju rata. Godine 1946. je postao predsednik Saveza književnika Jugoslavije i redovan član SANU, a narednih decenija je dobio još mnogo priznanja, odlikovanja i nagrada, među kojima je svakako najznačajnija Nobelova nagrada za književnost 1961. godine, čiji je čitav novčani iznos od milion dolara poklonio za razvoj bibliotekarstva u Bosni i Hercegovini.
U svom književnom radu se kretao od pesama, lirske poezije, prevoda i kritike, preko pripovedaka, pa do romana. Kao vrsni poznavalac istorije, naročito istorije Bosne odakle je i potekao, on je svojom maštom i prefinjenom psihološkom analizom, koristeći narodna predanja i legende stvorio dela neprolazne vrednosti ne samo naše, već i svetske književnosti.
Neka od njegovih najznačajnijih dela, pored već spomenutih, su: Prokleta avlija, Put Alije Đerzeleza, Most na Žepi, Razgovor sa Gojom, Priča o vezirovom slonu, Šta sanjam i šta mi se događa, Znakovi pored puta, Nemirna godina, Žeđ, Jelena, žena koje nema, Deca, Kuća na osami, Nemiri i nedovršeni roman Omer-paša Latas.
Ivo Andrić je sahranjen u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu, a na osnovu njegovog testamenta je još iste godine počela da se dodeljuje Andrićeva nagrada za priču ili zbirku priča napisanih na srpskom jeziku, dok je naredne godine u sastavu Muzeja grada Beograda otvoren i njegov Spomen-muzej u stanu na Andrićevom vencu gde je živeo poslednjih sedamnaest godina sa suprugom, i počela je sa radom njegova zadužbina, čijim se materijalnim sredstvima podstiče naše književno i kulturno stvaralaštvo, kao i proučavanje samog piščevog opusa.
