Narodni heroj – Marko Kulić
iz Plužina ( Crna Gora )
Marko Kulić rođen je 25. aprila 1914. godine u selu Prisojni Orah, kod Plužina. Potiče iz siromačne seljačke porodice. Posle završetka osnovne škole, završio je obućarski zanat i potom krenuo da se zaposli. Imao je dvadeset godina kad je 1934. godine stigao u Pančevo, gde je našao posao. Još kao šegrt bio je upoznao se sa radničkim pokretom. Čitao je revolucionarne knjige i dobijao saznanja o revolucionarnoj borbi radničke klase.
U vreme njegovog dolaska u Pančevo, komunisti u južnom Banatu, pod rukovodstvom Žarka Zrenjanina, radili su na obnavljanju partijskih organizacija, koje su bile razbijene u godinama šestojanuarske diktature. Međutim, 1936. godine je došlo do novih policijskih provala u partijsku organizaciju. Upravo te godine Marko Kulić je postao član Ujedinjenog radničkog sindikata u Pančevu. U sindikatima je upoznao mnoge komuniste, koji su ga 1938. godine primili u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Zajedno s poznatim južnobanatskim komunistima Slavkom Munćanom i Petrom Acketom, Stevicom Jovanovićem i dr, radio je na kulturno-prosvetnom, političkom i idejnom uzdizanju radnika. Organizovali su sekciju kulturno-umetničkog društva „Abrašević”, koje je imalo već svoje tradicije u južnom Banatu, posebno u Vršcu. Mirko je bio sekretar ovog društva i glavni organizator mnogih skupova, priredbi, čitalačkih grupa i drugih oblika okupljanja radnika. Godine 1940, kao jedan od najaktivnijih pančevačkih komunista bio je izabran za člana Okružnog komiteta KPJ za južni Banat.
Marta 1941. godine u dvadesetsedmomartovskim manifestacijama u Pančevu, Marko Kulić je prvi put javno istupao na ulicama grada. Bio je na čelu radničke kolone i govorio je na više mesta pozivajući ljude na okupljanje i na otpor, kao i o fašizmu i veri u Sovjetski Savez. U toku Aprilskog rata, radio je na organizovanju dobrovoljce koji su se iz grada i iz drugih delova Banata spremali da pređu Dunav i krenu do borbenih jedinica. Nakon napada Nemačke na Sovjetski Savez, 22. juna 1941. godine, uspeo je da izbegne hapšenje i pređe u ilegalnost.
Učestvovao je na Okružnom savetovanju KPJ za južni Banat, na kome je odlučeno da se pristupi pripremama za ustanak i formiraju partizanski odredi. Mirko je bio zadužen za rad na terenu pančevačkog sreza. Za kratko vreme, organizovao je veliki broj vojnih desetina, udarnih i diverzantskih grupa, ali i novih aktiva Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), naročito među pančevačkih šegrta. Organizovao je i vojnu obuku i akciju za skupljanje oružja, kao i prve diverzantske akcije. Na železničkom čvoru, samo u toku jula 1941. godine, bilo je izvršeno osam značajnih sabotaža.
Zajedno sa Stevicom Jovanovićem i Bracom Petrovim, radio je na formiranju prvog partizanskog odreda u Vojvodini — Južnobanatskog partizanskog odreda. Odred je već 11. jula 1941. godine, kod Vladimirovca izvršio svoju prvu diverzantsku akciju. Nemcima je, međutim, uspelo da, posle ove akcije, opkole partizane i u teškoj i neravnoj borbi unište Odred. Nakon uništenja Odreda, policijski agenti su sproveli organizovanu akciju hapšenja, u kojoj su u jednoj pančevačkoj ulici uspeli da iznenade Marka i uhapse ga.
Bio je sproveden u zloglasni logor „Svilara”, u kome se tada već nalazio veliki broj pančevačkih komunista i aktivista. Nemci su pokušali da ga slome i od njega izvuku priznanje i imena njegovih drugova i saradnika. Uprkos strahovitim mučenjima, tokom kojih su mu zabijali klince u tabane i terali ga da hoda po gredi, Marko je ostao nesalomiv. Nakon nekoliko dana mučenja, krajem jula je preminuo od posledica mučenja.
Okružni komitet KPJ za južni Banat je u svom cirkularu objavljenom 11. novembra 1941. godine posvetio je deo njegovoj pogibiji, u kome se između ostalog kaže:
„ Da se istakne držanje pred klasnim neprijateljem druga Marka Kulića iz Pančeva, člana OK, ubijenog u policiji. Drug Marko, i pored najsvirepijih mučenja, čupanja noktiju itd., nije ni reći rekao neprijatelju…
Ukazom predsednika Federativne Narodne Republike Jugoslavije Josipa Broza Tita, 27. novembra 1953. godine, Marko Kulić proglašen je za narodnog heroja.
Godine 1951. u Gradskom parku u centru Pančeva postavljene su tri spomen-biste narodnim herojima iz ovog kraja — Olgi Petrov, Stevici Jovanoviću i Marku Kuliću. Autor Markove biste bila je vajarka Olga Jevrić. Njegovo ime danas nose tri ulice — u Pančevu, Zrenjaninu i Vladimirovcu.
