Narodni heroj – Vladimir Tomanović
iz Nikšića ( Crna Gora )
Vladimir Tomanović rođen je 15. januara 1907. godine u selu Velimlju, kod Nikšića. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Osnovnu školu je završio u Bileći, a gimnaziju u Sarajevu. Potom je upisao Pravni fakultet u Beogradu, na kom je diplomirao 1933. godine. Pošto su mu roditelji bili slabijeg imovnog stanja i nisu mogli da ga školuju, tokom školovanja morao je sam da se izdržava – dajući časove đacima iz imućnijih porodica, kao i radeći razne fizičke poslove.
Posle odsluženja vojnog roka, u Školi za rezerve oficire u Sarajevu, krajem 1934. godine se zaposlio, kao sudski pripravnik u Senti. Godine 1939. postavljen je za sudiju Okružnog suda u Subotici, a zatim i za državnog javnog tužioca. Za vreme studija, pripadao je revolucionarnom studentskom pokretu, ali nije bio član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Pred rat se povezao sa mesnom organizacijom KPJ u Subotici, i učestvovao u prikupljanju pomoći za političke robijaše-komuniste, koji su bili u zatvoru u Sremskoj Mitrovici.
Posle Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije, 1941. godine, mađarske okupacione vlasti su ga proterale iz Subotice u Srbiju.Vladimir Tomanović posle progona iz Bačke, otišao je u Čačak, gde se povezao sa mesnom organizacijom KPJ i aktivno učestvovao u pripremama oružanog ustanka.
Nalazio se u grupi prvih boraca, koja je napustila Čačak i učestvovala u formiranju udarnih grupa, od kojih je nastao Čačanski partizanski odred. Potom je postavljen za komandira jedne čete u Odredu. Pošto se istako u borbama s Nemcima, tokom leta 1941. godine, u oktobru je prebačen u oslobođeni Čačak i postavljen za komandanta odbrane grada. Svoje vojno znanje, stečeno u Školi retervnih oficira, prenosio je na mlađe borce.
Posle Prve neprijateljske ofanzive i povlačenja glavnine partizanskih snaga u Sandžak, odlukom Vrhovnog štaba NOPO Jugoslavije, novembra 1941. godine, upućen je u Hercegovinu, u bilećki srez.
Ubrzo po dolasku u Hercegovinu, krajem decembra 1941. godine, postavljen je za komandanta Bilećkog partizanskog bataljona. Njegov prvi ratni uspeh u Hercegovini, bio je napad na vojni logor u Bileći – u toku noći, s malom grupom boraca i puškomitraljezom, privukao se vojnoj kasarni i u svanuće, kada su italijanski vojnici imali smotru otvorio vatru na njih, a zatim se, iskoristivši zbunjenost neprijatelja, povukao. U ovom napadu ubijeno je desetak italijanskih vojnika, a više njih ranjeno.
Sa svojim bataljonom, 25. januara 1942. godine, izveo je još jednu uspešnu akciju – kod sela Čepelice sačekao je italijansku motorizovanu kolonu, koja je iz Trebinja išla ka Bileći. Iako su im bili naneti veliki gubici, italijani su se brzo sredili i počeli tenkovima da potiskuju partizane. Vladimir Tomanović se tada s nekolicinom borca, probijo neprijatelju iza leđa i bombama uništio posade baterije brdskih topova i minobacača.
Ovaj podvig je odlučio tok bitke, jer su se italijanski vojnici, bez podrške artiljerije, počeli povlačiti. U ovoj akciji ubijeno je 40, a ranjeno 60 italijanskih vojnika, zaplenjena su dva topa, nekoliko puškomitraljeza, veći broj pušaka i municije. Kao nagradu za ovu uspešno izvedenu akciju, Vlado je najpre krajem januara postavljen za komandnata Štaba sektora Bileća-Trebinje, a početkom februara 1942. godine je primljen u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Krajem marta 1942. godine postavljen je za komandanta Južnohercegovačkog partizanskog odreda. S ovim Odredom, je posle uništenja ustaškog uporišta Borač, krajem aprila, prodro duboku u neprijateljsu pozadinu, u južnu Hercegovinu, u dolinu Neretve, do Hutova i Čapljine, uništavajući neprijateljska uporišta kod Hrsna, Prebilovaca i dr. Ovaj prodor naterao je neprijatelja, da deo svojih snga prebaci u južnu Hercegovinu, čime je oslabljen pritisak na partizanske snage u severoistočnoj Hercegovini.
Posle italijansko-ustaške ofanzive u Hercegovini, u kojoj su u borbama protiv partizana učestvovali i četnici, u maju i početkom juna 1942. godine, kada se glavnina partizanskih snaga povukla iz Hercegovine kao centralnoj Bosni i Bosanskoj krajini, Vladimir Tomanović je postavljen za zamenika komandnata Hercegovačog partizanskog odreda.
Kada je 10. avgusta 1942. godine ovaj odred preorganizovan u Desetu hercegovačku brigadu, Vladimir Tomanović je postao zamenik komandanta brigade. Zajedno sa brigadom, tokom druge polovine 1942. i početkom 1943. godine, učestvovao je u nizu borbi: na Kupresu, oko Posušja i Imotskog, Jajca, Busovače i Vakufa, oko Turbeta i Žepča, kao i drugim mestima zapadne i centralne Bosne.
U bici za Prozor, 15-17. februara 1943. godine, Vlado je uspešno komandovao napadom na grad, a zatik je kod Rame potukao ostatke italijanskog garnizona iz Prozora. Tada je zarobljen veliki broj italijanskih vojnika, kao i zaplenjene velike keoličine ratnog materijala – deset tenkova, kamioni i dr.
Tokom marta i aprila 1943. vodio je borbe s crnogorskim i hercegovačkim četnicima na obalama Neretve i oko Nevesinja i Gacka. Sve do početka Pete neprijateljske ofanzive, njegova borba vodila je borbe s italijanima i četnicima, u Hercegovini i Crnoj Gori. Od sredine maja 1943. godine, njegova brigada je vodila teške borbe s pripadnicima nemačke Sedme SS divizije „Princ Eugen“.
Vladimir Tomanović je poginuo 2. juna 1943. godine, u borbama na planini Javorku. Tada je privremeno preuzeo komandu nad Prvim bataljonom Desete hercegovačke brigade i bio smrtno ranjen od neprijateljske minobacačke granate.
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 26. jula 1945. godine, među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske, proglašen je za narodnog heroja.
