Savka Javorina SAŠA – Narodni heroj iz Gospica (Hrvatska)

Savka Javorina SAŠA – Narodni heroj iz Gospica (Hrvatska)

Savka Javorina SAŠA rođena je 4. augusta 1918. godine u Studencima, Perušić, Gospić, Hrvatska. Bila je četvrto dijete u porodici penzionera. U kući je dobila patriotsko vaspitanje, pošto je Sašin otac bio jugoslovenski orijentiran čovjek.

Osnovnu školu pohađala je u Studencima i završila je 1930. godine. Kao đak putnik svakodnevno je pješačila više od sedam kilometara do škole. Gimnaziju je učila u Gospiću i Zagrebu; završila je šest razreda 1935. godine, a zatim je došla u Beograd i upisala se u srednju medicinsku školu. Živjela je u internatu.

Za vrijeme školovanja upoznala se s drugaricama koje su pripadale komunističkom pokretu. Čitala je beletristiku socijalne sadržine, posebno je zavoljela Maksima Gorkog i Džeka Londona; upoznavala se i sa marksističkom literaturom. Još kao đak medicinske škole bila je prvi put uhapšena sa grupom učenica škole 1937. godine i oko mjesec dana zadržana u Glavnjači.

Zajedno s drugovima borila se protiv skoro vojničkog režima u školi. Posjećivala
je među ženama radnicama na Ćukarici, objašnjavala im položaj žena, osnoskog pokreta i u radu stručnog udruženja medicinara, školu je završila 1938. godine i odmah se zaposlila u dječje obdanište radničke komore, u kome je radila do kraja 1939. godine. Kao član stručnog udruženja radila je među ženama radnicama na Ćukarici, objašnjavala im položaj žena, osnove zdravstvenog vaspitanja, i si. U to vrijeme je Saša član sindikata privatnih namještenika i Udruženja zdravstvenih radnika.

Rođena je 4. augusta 1918. godine u Studencima, Perušić, Gospić, Hrvatska. Bila je četvrto dijete u porodici penzionera. U kući je dobila patriotsko vaspitanje, pošto je Sašin otac bio jugoslovenski orijentiran čovjek. Osnovnu školu pohađala je u Studencima i završila je 1930. godine. Kao đak putnik svakodnevno je pješačila više od sedam kilometara do škole. Gimnaziju je učila u Gospiću i Zagrebu; završila je šest razreda 1935. godine, a zatim je došla u Beograd i upisala se u srednju medicinsku školu. Živjela je u internatu. Za vrijeme školovanja upoznala se s drugaricama koje su pripadale komunističkom pokretu. Čitala je beletristiku socijalne sadržine, posebno je zavoljela Maksima Gorkog i Džeka Londona; upoznavala se i sa marksističkom literaturom.

Ponovo je uhapšena sredinom februara 1940. godine i mjesec dana zadržana u Glavnjači. Pred policijom se držala dobro, ništa nije priznala. Poslije tog hapšenja, aprila 1940. godine, Saša je bila primljena u KPJ. Poslije formiranja partijske ćelije zdravstvenih radnika na sektoru kliničke bolnice, Saša je postala njen sekretar. U ćeliji su prorađivali partijski materijal, prikupljali Narodnu pomoć, organizovali kurseve prve pomoći, obezbjeđivali
predavače, uspostavljali kontakte sa zdravstvenim radnicima u Beogradu.
Saša je bila organizator tog rada; držala je predavanja i održavala vezu
sa školom medicinskih sestara.

Poslije bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. godine Saša se uključila u pripreme pokreta otpora i ustanka. Bila je član Gradskog odbora Narodne pomoći, koji je 1941. godine prerastao u ilegalni Gradski odbor nacionalnog oslobođenja. U tom odboru radila je na obezbeđenju stanova za ilegalce, sakupljanju sanitetskog materijala, odijela i drugih sredstava za partizanske odrede. Pored toga, ukazivala je pomoć zarobljenicima, radila
na organizaciji kurseva prve pomoći i aktivno sudjelovala u svim akcijama Partije u Beogradu. Početkom septembra 1941. godine morala je otići iz okupiranog Beograda u partizanski odred. Od 10. oktobra 1941. do 6. februara 1943. godine nalazila se u Rasinskom partizanskom odredu.

Najprije je bila borac, a zatim rukovodilac saniteta odreda i politički komesar čete. Učestvovala je u svim bitkama koje je vodio odred na Blaču, Šiljegovcu, Ribarskoj Banji i u drugim borbama. U borbama pokazala jehrabrost i odlučnost. Bila je voljena kao prisan i iskren drug, blizak svakom borcu. U Rasinskom odredu dobila je i ime Saša, a borci su je zvali Sašenjka. Bila je krajem 1942. godine određena za delegata žena Srbije na I kongresu AFŽ, zbog čega je decembra mjeseca bila povučena iz odreda. Zbog pokidanih veza nije uspjela da ode na Kongres.

Poslije dolaska u Srbiju delegata Vrhovnog štaba Svetozara Vukmanovića Tempa bila suizvršena kadrovska pomjeranja, Saša dobija zadatak da ide na Kosovo. Od 6. februara do 13. maja 1943. godine putovala je u Crnu Travu preko Toplice, Pasjače, Kukavice i Morave.

Zatim se vratila na Jablanicu, odakle je bila prebačena na Kosovo. Putovala je preobučena u albansku nošnju. Na Kosovu je postala član Oblasnog komiteta KPJ, u kome je bila zadužena za rad sa omladinom i ženama, sve do oktobra 1943. godine. Tog mjeseca s grupom makedonskih i kosovskih partizana odlazi na teren Kumanova i Vranja, gdje je februara 1944. godine bio formiran Kosovski odred,a maja mjeseca Kosovska brigada. Sada je bila komesar u odredu i u brigadi. Bila je zadužena za politički rad u jedinici i na terenu, na povezivanju s Kosovom, izvlačenju boraca sa Kosova.

Kao komesar brigade Savka Javorina SAŠA učestvuje u svim borbama; u bici s bugarskim okupatorskim jedinicama, februara 1944. godine, na Biljači, bila je ranjena. Poslije ozdravljenja, s brigadom polazi put do Kozjaka; uz put brigada razbija četnike, probijajući se ka Jegejskoj Makedoniji do Kukuš-planine. Taj put je trajao 25 dana, tokom kojih je brigada vodila tridesetak borbi.

U svim tim borbama Savka Javorina SAŠA je pokazala vanrednu izdržljivost, odvažnost i požrtvovanje. Mogla je i da nosi puškomitraljez, vodi ranjenika, moralno podržava drugove. Jula 1944. godine Saša prelazi u 8. srpsku brigadu 22. srpske divizije, u kojoj je bila politički komesar brigade. Učestvovala je u oslobođenju Vranja,
Vladičinog Hana, Grdelice, Vlasotinca, Niša, Prištine, Vučitrna, Kosovske
Mitrovice, Novog Pazara, Sjenice.

Dana 28. decembra 1944. godine došlaje u oslobođeni Beograd na četvoromjesečni kurs u partijsku školu zarukovodioce iz brigada i divizija. Prijavila se PK KPJ za Srbiju i bila je zadržana na partijskom radu u Beogradu. Postala je sekretar Rajonskog komiteta I rajona, učestvovala je marta 1945. godine u radu I beogradske partijske konferencije. Zatim je prešla na teren Trećeg rejona za sekretara RK, gdje je radila do septembra mjeseca. Kao delegat beogradske partijske organizacije učestvovala je u radu Osnivačkog kongresa KP Srbije.

Krajem 1945. i početkom 1946. godine pohađala je i s odličnim uspjehom završila tromjesečni kurs na višoj partijskoj školi »Đuro Đaković«.Po nalogu CK KPJ Srbije 1946. godine odlazi u Bor i Zaječar, bila je sekretar Sreskog komiteta Bora i član Okružnog komiteta KPJ, odgovorna za rad sa ženama. Godine 1947. vraća se u Beograd, pošto je njen drug bio iz Bora premješten u Beograd.

Radi u Kadrovskoj upravi CK KPJ Srbije kao pomoćnik, a do 1950. godine kao načelnik Odjeljenja za privredne kadrove u Kadrovskoj upravi CK; kasnije, do 1951. godine, radi kao instruktor CKKPJ Srbije u instruktorskoj upravi CK. Od 1951. do 1953. godine pohađa i odlično završava Višu partijsku školu »Đuro Đaković«. Januara 1953. godine, poslije premještaja njenog druga za direktora Fabrike kablova u izgradnji u Svetozarevu, postaje sekretar Sreskog komiteta SKJ u Svetozarevu, gdje ostaje do septembra 1955. godine.

Ponovo se vraća u Beograd i radi kao načelnik Odjeljenja za zaštitu djece u Ministarstvu zdravlja i socijalne politike Saveznog izvršnog vijeća. U to vrijeme Saša je član političkog
aktiva CK SKJ Srbije, član Predsjedništva Saveznog odbora SUBNOR-a,Saveznog i Republičkog odbora Saveza društva žena Jugoslavije, član Savjeta Medicinskog fakulteta.

Od 1960. godine je predsjednik Centralnog odbora sindikata zdravstvenih radnika Jugoslavije i član Saveznog vijeća sindikata Jugoslavije. Godine 1964. izabrana je za sekretara Saveznog odbora SUBNOR-a. Na toj dužnosti ostaje do kraja 1969. godine, kada odlazi u penziju.

Aktivan je društveno-politički radnik, član je Konferencije Mjesne
zajednice i Sekretarijata Mjesne konferencije SKJ, kao i Gradske konferencije Socijalističkog saveza Beograd i Savjeta Beogradskog univerziteta. Od 1975. godine Saša je član Savjeta Republike Srbije i političkog aktiva CK SKJ Srbije.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i više drugih odlikovanja.
Za narodnog heroja Savka Javorina SAŠA proglašena je 9. oktobra 1953. godine.