O JEDNOSTRANOSTIMA
ULTRALJEVIČARSKIH SHVATANJA
Kada danas govorimo o ultraljevičarstvu kao ideologiji,nameće se pitanje šta se podrazumijeva pod tim terminom.Pod tim terminom najčešće podrazumijevamo one struje u međunarodnom komunističkom pokretu,koje najčešće stoje na (neo) staljinističkim,(neo) trockističkim ili pak anarhističkim pozicijama,uključujući tu i dijelove nove ljevice, a što se sve zajedno može podvesti pod pojmom „dječije bolesti“ ljevičarstva.
Kao najčešći nosioci ultralijevih shvatanja u savremenom svijetu javljaju se, prije svega, intelektualci, pritisnuti promjenama istorijske prirode koje je u položaj inteligencije unio savremeni sistem monopolskog kapitalizma – neoliberalni kapitalizam.
To ih dovodi u isti položaj sa ostalim najamnim radnicima (manuelnim),te se oni sve više osjećaju točkićima u mehanizmu na koji nemaju nikakvog stvarnog uticaja.Propast samoupravnog socijalizma u Jugoslaviji,nesposobnost razvijanja bivših socijalističkih zemalja u okvirima nametnutog parlamentarnog višepartijskog sistema,kao i sporost u reorganizovanju,zbližavanju i akcionom udruživanju socijalističkih i drugih demokratskih snaga uticali su na formiranje pogodnog tla za razvoj raznih ultraljevičarskih iluzija.
Razočaranost neuspjehom projekta samoupravnog socijalizma s jedne strane uticala je na dio inteligencije,kao i na jedan dio ostalih radnih ljudi da definitivno odbace navedeni model socijalizma,dok ih je s druge strane navela da usvoje dogmatsku koncepciju socijalizma poznatu pod pojmovima socijalizam „čvrste ruke“ ili ti staljinistički model državnog (etatističko-birokratskog) socijalizma kao tobože adekvatnije rješenje za nagomilane društvene protivrječnosti kapitalizma, gdje se i svaka pomisao na ponovnu afirmaciju samoupravnog socijalizma karakteriše kao „reakcionarna“.
U glavnom,većina ultralijevih struja polaze od „kritike svega postojećeg“,apsolutizacije negacije postojećeg,gdje ispuštaju iz vida sintezu kao rezultat jedinstva protivrječnosti,a čime se napušta marksistička dijalektika iz analize društvenog života,jer se zahvataju samo negativne strane rada,prakse,klase,cjelokupne civilizacije.
To se naravno ne odnosi samo na kritiku kapitalizma,nego i na osporavanje svih snaga koje su istorijski nosilac novog.
I dok jedni (staljinisti,neostaljinisti) s jedne strane „kritikuju“ samoupravni socijalizam nazivajući ga „revizionističkim“ i „antimarksističkim“ te s druge strane plasiraju teze o „novom“ socijalizmu podmeću istom stari,administrativno-centralistički,etatistički sadržaj,dotle drugi (razni vidovi anarhista) istupaju protiv svakog oblika političkog organizovanja radničke klase,gdje iznose fatalističke tvrdnje o tome kako se partija proletarijata neizbježno otuđuje od tog istog proletarijata procesom birokratizacije,koji je po njima neizbježan, te takvom vidu organizovanja suprotstavljaju apsolutnu spontanost proletarijata (radničke klase).
Naizgled,između raznih struja ultraljevice nema nikakvih dodirnih tačaka,ali,ipak,to je stvar privida.Da je to tako,najbolje se da vidjeti na primjeru odnosa (neo) staljinizma i anarhizma.Za oba koncepta zajednički je elitizam,s tom razlikom što (neo) staljinizam zastupa elitizam državno-partijske garniture,dok anarhizam zastupa „intelektualni elitizam“,ali im je u biti zajedničko da se bore za uspostavljanje posebne društvene pozicije slojeva čije interese zastupaju,a što se često i kod jednih i kod drugih pravda interesima radničke klase i potrebom za „spasavanjem“ društva od njegove savremene krize.
Najinteresantniji jesu pogledi ultraljevice o robnoj proizvodnji, te stavovi iste o tome da se robna proizvodnja može adminstrativno ukidati, te da se ekonomske zakonitosti mogu preskakati,nevodeći računa o tome da bi takav kurs neminovno vodio jačanju administrativne prinude države,državnosvojinskog monopola,etatizma,što bi značilo ponovno dovođenje radničke klase u najamni odnos ovaj put prema državi kao monopolističkom upravljaču društvenog kapitala, na šta je Kardelj svojevremeno upozoravao.
Upravo način na koji on sagledava stvari i odnose koji se proteže kroz njegova djela,pa i sama praksa, govore o pravilnosti njegovih pozicija, pozicija marksističke materijalističke dijalektike, što se u ovom slučaju da vidjeti na sljedećem primjeru:
„Tu svoju „teoriju“ ultralevičari zasnivaju na neodrživoj tezi da su tržište i robna proizvodnja sami po sebi izvor nejednakosti i čak kapitalističkih odnosa. Međutim, specifični oblici tržišta i robne proizvodnje pratili su sve društvene sisteme otkad je čovek postao sposoban da proizvodi ne samo za sebe, nego i za druge. I nije tržište određivalo karakter proizvodnih odnosa, nego obrnuto, proizvodni, odnosno klasni odnosi određivali su karakter tržišta.“
U skladu sa tim, ultraljevičari, (neo) staljinisti posebno, znaju zagovarati uravnilovku kao rješenje, a koja bitno protivrječni prije svega radničkom i društvenom samoupravljanju , kao samom socijalističkom principu raspodjele prema radu, jer ni jedan radnik koji bolje i više radi nije spreman da se izjednačuje sa onim koji manje ili manje kvalifikovano radi, a pogotovo nije spreman da svojim radom izdržava parazite društva, koji ništa ne rade ili malo rade, tako da izjednačavanje suštine socijalizma, pa i komunizma sa izjednačenošću ličnih dohodaka predstavlja zagovaranje jednakosti u siromaštvu i suštinski predstavlja vulgarizovanje marksističke radne teorije vrijednosti, odnosa proizvodnje i raspodjele, jer razdvaja način raspodjele od načina proizvodnje.
Još jedna od karakteristika jednostranosti ultraljevice jeste koncept „ideološkog čistunstva.“ Ono predstavlja insistiranje na beskompromisnosti teorije i prakse, što neizbježno dovodi njezine protagoniste na pozicije dogmatskog sektaštva, a što je posljedica uzimanja svojih želja,svojih ideoloških stavova za objektivnu stvarnost od strane revolucionara, te ne vođenja računa o odnosu taktike i strategije revolucionarnog pokreta, zbog čega često u takvih situacijama taktički elementi poprimaju obilježja strategijskih, te se u konačnici dogmatski nameću kao „jedino ispravni i provjereni.“
Razumije se,takva shvatanja odriču mogućnost različitih puteva u socijalizam, te im suprotstavljaju ili model administrativno-centralističkog, etatističko-birokratskog socijalizma,gdje se diktatura proletarijata izjednačava sa strogo centralistički ustrojenom državom (staljinizam,neostaljinizam, neke od struja izvornog trockizma) ili model apsolutne spontanosti radničke klase u borbi za socijalizam (anarhizam).
Naravno, ovdje se ne radi samo o borbi sa idejama,jer je plodno tlo za svaki ekstremizam vrijeme teškoća, nerješavanja i zaoštravanja socijalnih protivrječnosti,besperspektivnosti položaja proizvođačkih masa,održavanja istorijski neprihvatljivih socijalnih nejednakosti, razmaha snaga desnice (građanske, tehnokratsko-birokratske, neoliberalne),te sporosti u stvaranju zajedničkog širokog fronta socijalističkih i drugih demokratskih snaga u borbi protiv diktature kapitala.Upravo zato nije ni čudo što se u takvih uslovima aktivirale snage buržoaske, malograđanske i staljinističko dogmatske desnice, kao i ultraljevičarskog intelektualnog i malograđanskog anarhizma.
Zbog toga je jedini pravi izlaz inteligencije iz najamnog položaja u koji je bacaju savremeni kapitalistički i tehnokratsko-birokratski monopoli u priznavanju činjenice da isti postaju nerazdvojni dio radničke klase i da samo u zajedništvu sa fizičkim radnicima i ostalim radnim ljudima može da izvojuje svoje oslobođenje, i to kao rezultat oslobođenja cijele radničke klase, što je moguće u okviru borbe za samoupravni socijalizam kao neizostavni dio borbe za komunizam.
Zbog toga je zadatak svih onih antidogmatskih,istinski socijalističkih i demokratskih snaga da se dosljedno drže marksističkih stavova po pitanju povezanosti,međusobnog prožimanja i nadopunjavanja između teorije i prakse, vodeći računa o tome da se ni jedna pojedinačno ne smije precjenjivati niti potcjenjivati, ako se žele izbjeći negativne posljedice dogmatskog sektaštva,voluntarizma, te političkog pragmatizma.
Vuk Popović
