DAN BORCA 4.Juli – Praznik ustanka naroda Jugoslavije
Praznik ustanka naroda Jugoslavije slavi se u spomen na sastanak u vili Vladislava Ribnikara na Dedinju u Beogradu, na godišnjicu sjednice Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije na čelu sa generalnim sekretarom KPJ Josipom Brozom Titom, kad je donesena odluka o dizanju općenarodnog ustanka protiv nacifašističkog okupatora i domaćih sluga.
Odlučeno je da, dotadašnji oblici pružanja otpora okupatoru i kvislinškim režimima u vidu sabotaža, diverzija i manjih oružanih akcija, prerastu u općenarodni oružani ustanak, da partizanski način vođenja borbe postane osnovni oblik borbe, da formirane udarne grupe budu jezgra Narodnooslobodilačkim partizanskim odredima ( NOPO ), da se odmah otpočne sa širim organiziranim oružanim akcijama, da se u NOPO postave politički komesari kao predstavnici komunističke partije i naroda, da se u pojedine krajeve upute članovi CK KPJ sa izvanrednim ovlešćenjima u vezi organizacije ustanka, da se formira Glavni štab NOP odreda Jugoslavije i da se narodima Jugoslavije uputi Proglas sa pozivom na opći ustanak i otpor, koji je CK KPJ objavio 12. jula 1941.
Proglas je započeo riječima:
Narodi Jugoslavije – Srbi, Hrvati, Slovenci, Crnogorci, Makedonci i drugi! .. vi ste pobijeđeni u ratu, ali niste pokoreni. Slavne tradicije za pravdu i slobodu vaših djedova ne smiju biti zaboravljene. Sada je vrijeme da pokažete da ste dostojni potomci svojih predaka. Sada je vrijeme, sada je kucnuočas da se dignete svi kao jedan u boj protiv okupatora i njihovih domaćih slugu, krvnika naših naroda. …
Dan borca, koji je nazivan i „praznik ustanka naroda Jugoslavije“, postao je državnim praznikom FNRJ proglašenjem 26. aprila 1956.
Ovaj događaj bilježe mnoge svjetske vojne i opće enciklopedije kao značajan za evropsku i svjetsku povijest. On je važan prijelomni moment s početka II. svjetskog rata, jer se radilo o nastajanju ozbiljnijeg otpora fašizmu u tada već potpuno okupiranoj Evropi, gdje dolazi i do nove agresije – napada Njemačke na Sovjetski Savez.
Nakon Titova poziva, uslijedio je čitavi niz ustanaka širom Jugoslavije: u Srbiji 7. jula, Crnoj Gori 13. jula, Sloveniji 22. jula , u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini 27.jula, te Makedoniji 11. oktobra.
Plamen ustanka se naglo proširio te postupno prerastao u široki narodni antifašistički front svih snaga kroz narodnooslobodilačku vojsku i partizanske odrede Jugoslavije (NOV i POJ) koja je postala glavni saveznik Antifašističkoj koaliciji na jugoistoku Evrope – porazila je fašiste na svom terenu, donoseći slobodu, mir i društveni progres.
Ustanak u Hrvatskoj dogodio se 27. jula 1941. u ličkom selu Srb kao prvi veći oružani sukob sa fašistima, a koji se slavio kao Dan ustanka naroda u Hrvatskoj. Antifašističkoj borbi Hrvatska je dala ogromni doprinos, jer i podaci o poginulim i ranjenim borcima, kao i o velikom stradanju civilnog stanovništva, velikim razaranjima i golemoj materijalnoj šteti na njenom teritoriju, govore o žestini borbi, masovnosti pokreta i plebiscitarnoj podršci naroda NOB-u. Poginulo je 65.000 boraca, dok je iz Dalmacije 18.500 poginulih partizana. Split je od 12.500 partizana izgubio 3.600 boraca.
