Omladinske radne akcije – jedna od najboljih tekovina SFRJ
Jedna od najboljih tekovina Jugoslavije su Omladinske radne akcije, preteča današnjeg volontiranja i društveno-korisnog rada. Bile su višestruko plodotvorne – izgradjivala se ratom razrušena zemlja, omladina iz svih krajeva zemlje je aktivno učestvovala u tome, ujedno se družila i tako jačala ideju bratstva i jedinstva i gradila novo društveno uredjenje. Na prvim poslijeratnim radnim akcijama mnogi su se opismenili, obrazovali i obučili za razna zanimanja, i naravno, stekli ljubavi i prijateljstva za cio život.
Tamo se udarnički radilo, sa velikim entuzijazmom, spajala se omladina sa sela i iz grada, intelektualna i radnička, svih nacionalnosti i vera. Dio njihovog zajedničkog života tokom tih par mjeseci pored rada, činila je i zabava, sport, druženja i takmičenja u svim oblastima.
Omladinske radne akcije su nastale još u toku NOB-a, a naročito su bile popularne nakon završetka Drugog svjetskog rata i imale su za cilj da obnove i izgrade privredu, infrastrukturu, naučne, sportske, kulturne i zabavne objekte u Jugoslaviji. U prvim poslijeratnim Saveznim radnim akcijama milioni omladinaca gradili su autoputeve, pruge, fabrike, čak i čitave gradove. Najveće Savezne radne akcije dešavale su se u periodu od 1946. do 1952. godine. Kao dan Omladinskih radnih akcija u SFRJ se obeležavao 1. april, dan kada su 1946. godine počele pripreme za organizovanje izgradnje pruge Brčko-Banovići.
Akcijaši su bili organizovani u brigadama, obično po 100 učesnika, podijeljeni u čete. Svaka brigada je imala svoju zastavu na kojoj je bilo izvezeno obilježje. Ustajalo se veoma rano i radilo prvi dio dana, a popodne se boravilo u naselju, gdje su se osim legendarnog druženja, organizovale i razne korisne aktivnosti. Postojali su razni kursevi, od fotografije do vožnje, sportske aktivnosti, ali i politička predavanja. Uveče su se priredjivale čuvene brigadirske večeri i logorske vatre.
Za izuzetno zalaganje, na kraju svake akcije, zaslužni brigadiri dobijali su udarničke značke, što je bila velika počast i priznanje. Brigadirske bluze, tzv brigadirke su bile u modi, nosile su se i po završetku akcije, sa ponosom, i sa obaveznim vezenim amblemima brigade na desnom rukavu i bedževima.
U SFRJ se obilježavao i Dan Omladinskih radnih akcija. Bio je to 1.april, ustanovljen u znak sjećanja na početak prve velike Savezne radne akcije, izgradnje pruge Brčko-Banovići, koja je završena 22 dana prije roka, 7.novembra 1946.godine. Dobra tradicija akcijaštva potrajala je do 1990.godine, i do danas nije obnovljena.
Postojala je takodje i tradicija mini-radnih akcija, zajedničkog dobrovoljnog rada učenika u školama; nekoliko puta godišnje organizovane su radne subote kada se uredjivalo školsko dvorište i okolina, skupljao se stari papir ili se išlo na jednodnevnu ispomoć u javnim ili poljoprivrednim radovima. Tada su drugarstvo, solidarnost i patriotizam bili na cijeni.
A sve je počelo još u vrijeme Drugog svjetskog rata, kada su omladinci pomagali borcima, dobavljajući im hranu i odjeću, brinuli o ranjenicima, izvodili poljoprivredne radove i obnavljali infrastrukturu, koliko su mogli. Tokom vremena ove akcije su bile sve masovnije i organizovanije. Po završetku rata, Tito je pozvao omladinu da uzme učešća u obnovi razrušene zemlje, što je masovno prihvaćeno. Krenulo se sa ogromnim entuzijazmom, sa malo ili nimalo mehanizacije i opreme, u oskudnim uslovima smještaja i ishrane, ali sa optimističkim pogledom u budućnost, pod sloganom “Nema odmora dok traje obnova”.
Izmedju 1946. i 1952.godine organizovane su velike Savezne radne akcije: pruge Brčko-Banovići, Šamac-Sarajevo i Doboj-Banja Luka, autoput Bratstvo-Jedinstvo od Zagreba do Beograda, početak gradnje Novog Beograda, hidrocentrale Jablanica, Zvornik, Vlasina i Mavrovo, fabrike “Lola Ribar”, “Magnohrom”, “Krušik”, “Raška”, železare u Zenici i Nikšiću, itd.
Od 1952.godine radne akcije dobile su lokalni karakter, gradjeni su putevi, mostovi, škole, domovi kulture, uredjivalo se priobalje, i slično. Beogradsku Adu ciganliju izgradili su akcijaši… Od 1958.godine nastavilo se sa izgradnjom autoputa Bratstvo i Jedinstvo. 1963.godine taj obimni posao je završen, uz učešće preko 250.000 brigadira koji su za nepunih šest godina povezali Ljubljanu sa Djevdjelijom.
Tokom narednog perioda omladina se okupljala na velikim radnim akcijama tokom kojih je izgradjena Jadranska magistrala, pruga Beograd-Bar, hidrocentrala Djerdap, savski nasip u Zagrebu, obnovili su se zemljotresom razrušeni Skoplje i Banja Luka…Javne ličnosti su često posjećivale radne akcije i uzimale učešća u radovima, pa je tako ostalo zabiljeleženo i svojsko zalaganje cjelokupne postave “Bijelog dugmeta” na ORA Kozara 76…
