Đurica Jurica Ribar – narodni heroj iz Djakova
( Hrvatska )
Đurica Jurica Ribar mlađi je sin političara Ivana Ribara i brat revolucionara i narodnog heroja Ive Lole Ribara. Odrastao je i školovao se u Beogradu, gde je završio osnovnu školu i Drugu mušku gimnaziju, a marta 1941. godine je diplomirao na Pravnom fakultetu. Tokom studija je aktivno učestvovao u studentskom revolucionarnom pokretu, a bio je i član tada ilegalnog Saveza komunističke omladine.
Aktivno se bavio sportom i umetnošću, a najviše slikarstvom. Pohađao je slikarsku školu kod Jovana Bijelića, a 1938. godine je postao član slikarske grupe „Desetorica”, koju su sačinjavali mnogi kasnije poznati slikari, poput Ljubice Cuce Sokić, Alekse Čelebonovića, Nikole Graovca i dr.
Nakon okupacije, maja 1941. godine je primljen u članstvo Komunističke partije. Najprije je delovao u okupiranom Beogradu, a na jesen je otišao u partizane, gde je u oslobođenom Užicu radio na izdavanju omladinske štampe i angažovanju omladine u borbu. Takođe je radio i u partizanskom slikarskom ateljeu u Užicu. Kasnije je radio u oslobođenoj Foči, a od juna 1942. godine je bio čaln Politodela Četvrte proleterske crnogorske udarne brigade, a bio je i učesnik Prvog kongresa Antifašističke omladine.
Učestvovao je u mnogim borbama tokom pohoda u Bosansku krajinu, kao i u velikim bitkama na Neretvi i Sutjesci. Smrtno je ranjen početkom oktobra 1943. godine u borbama protiv četnika i Italijana, za odbranu oslobođenog Kolašina. Preminuo je u partizanskoj bolnici u obližnjem selu Trebaljevo, gde je bio privremeno sahranjen. Nakon oslobođenja, njegovi posmrtni ostaci su prenjeti na Novo groblje u Beogradu.
Pogibija u Kolašinu
Nakon vesti o kapitulaciji Italije, septembra 1943. godine Druga proleterska divizija, pod komadom Peke Dapčevića, se po naredbi Vrhovnog štaba NOV i POJ iz istočne Bosne prebacila u dolinu Drine i odatle otpočela nastupanje ka Sandžaku i Crnoj Gori. U sastavu Druge proleterske divizije nalazila se i Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada koja je izbila u rejon Kolašina i 26. septembra otpočela borbu za njegovo oslobođenje od italijanskih i četničkih snaga.
Kako je Kolašin bio jedno od glavnih uporišta crnogorskih četnička, oni su ga uporno branili, uz podršku italijanske artiljerije i minobacača iz Drugog bataljona 83. pešadijskog puka divizije „Venecija”. Nakon teških borbi, partizani su uspeli da u jutarnjim časovima 27. septembra 1943. potisnu četnike i deo italijanskih snaga ka Meteševu i zauzmu Kolašin. Prilikom oslobođenja, deo italijanskih snaga je ostao opkoljen na Bašanjem brdu pa su sa njima otpočeli pregovori o predaji. Sa partizanske strane pregovore su vodili Jurica Ribar i Niko Strugar, a sa italijanske kapetan Mario Riva.
U toku pregovora, koji su vođeni na francuskom jeziku, Đurica Jurica Ribar je kapetana Rivu pozvao na predaju, kako njegovi vojnici ne bi uludo ginuli, jer je Italijanska vojska kapitulirala. Riva je odbio predlog o predaji, tražeći da se njegovim vojnicima, koji su po njegovim tvrdnjama bili antifašisti, dozvoli da u sklopu partizanske vojske nastave borbu protiv fašizma. Đurica Jurica Ribar i Niko Strugar nisu imali ingerencije da ovo odobre, pa su morali konsultovati Štab Četvrte proleterske brigade i Štab Druge proleterske divizije, a nakon njihove saglasnosti borcima kapetana Rive je omogućeno da stupe u Narodnooslobodilačku vojsku.
Dolazak jakih partizanskih snaga na područje Crne Gore i zauzimanje Kolašina, koji je bio nezvanična „prestonica” crnogorskih četnika, predstavljao je snažan udarac za četnike. Oni su tada izvršili mobilizaciju svih svojih snaga sa teritorije Vasojevića, Morače, Kuča i Brskuta i uz pomoć delova italijanskog bataljona su 30. septembra otpočeli sa opštim napadom na Kolašin.
U ovim borbama došlo je i do međusobnog sukoba između italijanskih snaga koje su prešle na stranu partizana i onih koje su nastavile da se bore sa četnicima. Nastojeći da po svaku cenu zauzmu Kolašin, jake četničko-italijanske snage, koje su napadale iz pravca Mateševa uspele su da partizane odbace do samog grada i da 1. oktobra zauzmu veoma bitan položaj na Šljivovici, kao i položaje Ključ i Tivran. Štab Druge proleterske divizije tada je u borbe za odbranu Kolašina, uputio Drugu dalmatinsku brigadu, kao i delove Druge proleterske i Treće sandžačke brigade.
U toku odbrane Kolašina, Đurica Jurica Ribar i njegov drug Niko Strugar su se nalazili u Štabu Prvog bataljona, koji je držao položaje u rovovima kod Barutane na Vilića brdu. U toku noći 2/3. oktobra 1943. godine, Prvi bataljon je izvršio protiv napad na neprijateljske snage, ali pošto je bio dočekan jakom artiljerijskom i minobacačkom vatrom, morao se vratiti na početni položaj.
Nakon toga je usledio jak četnički juriš, praćen podrškom italijanske artiljerije. Jedna minobacačka granata tada je eksplodirala iza Juričinih leđa i nanela mu teške rane po leđima i nogama usled čega je izgubio dosta krvi. Partizanka Jasna Bulatović ga je izvukla sa položaja, nakon čega su mu bolničarke ukazale prvu pomoć i previle rane. Nakon toga je prenet najpre u Kolašin, a potom u obližnje selo Trebaljevo, gde se u kući Stevana Rakočevića, profesora Tehničkog fakulteta u Beogradu, nalazila partizanska bolnica. Kako je ova kuća bila puna ranjenika, prenet je u kuću Jokana Rakočevića.
Usled teških rana na leđima, Đurica Jurica Ribar nije mogao ležati jer mu je to zadavalo strašne bolove, pa ga je borac Steva Dobrković naslonio na svoje krilo kako bi mu olakšao poslednje trenutke. Preminuo je oko 11 časova 3. oktobra 1943. godine.
Istog dana Jurica Ribar je bio sahranjen na seoskom groblju, zajedno sa učiteljem Milom Lubardom (1917—1943) i studentom Mirojem Žarićem (1917—1943), komandantima bataljona i saobrcima iz Četvrte crnogorske brigade, koji su takođe kao teški ranjenicima preminuli u partizanskoj bolnici. Pored njih u borbama za odbranu Kolašina, koje su vođene do 5. oktobra, poginulo je oko 30 boraca Četvrte proleterske crnogorske brigade, a za iskazano zalaganje i uspeh u toku borbi za odbranu Kolašina, Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je 10. oktobra svim borcima i rukovodiocima Četvrte proleterske brigade odao priznanje pohvalom u kojoj se kaže:
– Izražavam svoju zahvalnost i priznanje borcima, komandirima i političkim komesarima 4. crnogorske brigade, koji su i ovog puta pokazali izvanrednu požrtvovanost u žestokim i krvavim višednevnim borbama pri oslobađanju i odbrani grada Kolašina, gdje se neprijatelj borio na život i smrt. Zajedno sa našim starim i prekaljenim borcima istakao se svojom požrtvovanošću II bataljon 83 regimente talijanske divizije „Venecija”, čijim su primjerom pošli mnogi talijanski vojnici, koji se rame uz rame s našom Narodnooslobodilačkom vojskom bore protiv fašizma.
Vest o Juricinoj smrti brzo je stigla do Vrhovnog štaba NOV i POJ i njegovog brata Lole Ribara, koji su se tada nalazili u Jajcu. Neposredno pre pogibije, Đurica Jurica Ribar je od Vrhovnog štaba dobio poziv da dođe u Jajce, kako bi se ponovo posvetio radu na angažovanju omladine u Narodnooslobodilački pokret.
Njegov odlazak iz brigade omeo je četnički napad na Kolašin, kada su sve snage Četvrte proleterske crnogorske brigade bile angažovane za odbranu grada. Takođe, u decembru 1942. godine nakon Prvog kongresa Antifašističkog kongresa omladine Jugoslavije održanog u Bihaću, Lola Ribar ga je pozvao da se uključi u rad Centralnog komiteta SKOJ-a, s obzirom da je imao iskustva u radu sa omladinom, ali je Jurica to odbio ne želeći da napusti svoje drugove iz brigade.
Vest o Juricinoj pogibiji, veoma je pogodila njegovog brata Lolu Ribara, koji je ovu vest skrivao od njihovog oca Ivana Ribara. Krajem novembra 1943. godine kada se pripremao da kao šef prve vojne misije NOVJ otputuje u Kairo u Štab savezničke komande za Bliski istok, Lola je 24. novembra (tri dana pre svoje pogibije) ocu napisao pismo u kome mu je saopštio da je Đurica Jurica Ribar poginuo.
Kako nije imao snage da ocu lično preda pismo, on je pismo dao Josipu Brozu Titu sa molbom da ga on uruči Ivanu Ribaru, nakon njegovog odlaska. Prilikom poletanja aviona kojim je trebalo da se sa Glamočkog polja prebaci u Bari, a odatle u Kairo, 27. novembra 1943. godine, naišao je nemački avion koji je izvršio napad na avion u kome je pogunulo nekoliko partizana, među kojima i Lola Ribar.
Vest o njegovoj pogibiji, Tito je saopštio Ivanu Ribaru, u prisustvu Ivana Milutinovića 30. novembra, odmah nakon završetka Drugog zasedanja AVNOJ-a. On je tom prilikom shvatio da Ribar ne zna za smrt svog mlađeg sina Jurice, pa mu je saopštio da je i on poginuo. Odmah potom Tito je Štabu Drugog udarnog korpusa, čiji je komandant bio Peko Dapčević, uputio pismo u kome je tražio da se pobrinu oko posmrtnih ostataka Đurica Jurica Ribar, kako bi posle rata mogli da budu sahranjeni na drugoj lokaciji po želji porodice.
Vest o pogibiji Jurice i Lole Ribara skrivana je i od njihove majke Tonice Ribar, koja se nakon napuštanja okupiranog Beograda zajedno sa ćerkom Boženom skrivala u sremskim selima u okolini Zemuna.
Ovde su živele ilegalno, Tonica pod imenom „teka Vida”, a Božena pod imenom „Branka”. Tokom boravka u Jakovu, ona je slučajno slušajući radio „Slobodna Jugoslavija”, saznala za Lolinu smrt, dok za smrt svog malđeg sina nije nikada saznala. Jula 1944. godine folksdojčeri iz Rume su izvršili blokadu sela Kupinovo i sve meštane odveli u portu seoske crkve, gde su ih ispitivali. Jedan od potkazivača iz sela, okupatorima je rekao da je Tonica važna aktivistkinja Narodnooslobodilačkog pokreta. Očajna zbog saznanja o smrti svoga sina, Tonica nije želela da im otkrije svoj pravi indentitet, zbog čega je streljana. Tek nakon ubistva oni su saznali da je ona supruga predsednika AVNOJ-a, a njenu ćerku Boženu su odveli u logor.
Aprila 1945. godine, neposredno pred završetak ratnih operacija, Ivan Ribar je posetio Crnu Goru i tom prilikom obišao Podgoricu i Cetinje, kao i selo Trebaljevo, kod Kolašina, gde je obišao grob svog sina Jurice. Nakon što su marta 1948. godine posmrtni ostaci Lole Ribara prebačeni iz Jajca u Beograd i zajedno sa posmrtnim ostacima Ivana Milutinovića sahranjeni u Grobnici narodnih heroja na Kalemegdanu,
Ivan Ribar je odlučio da i posmrtne ostatke svog malđeg sina prenese u Beograd. Ovo je početkom novembra 1949. godine realizovao pukovnik UDBE Petar Vojvodić, koji je organizovao eshumaciju i prenos posmrtnih ostataka Jurice Ribara, koji su najpre preneti u Titograd, a potom u Beograd. Sahrana je organizovana 12. novembra 1949. godine na Novom groblju, gde je Jurica sahranjen zajedno sa svojom majkom Tonicom (ovde je 1977. godine sahranjena i njegova polusestra Božena Badnjević).
Od Jurice su se tada oprostili njegovi ratni drugovi iz Četvrte proleterske brigade, članovi Udruženja likovnih umetnika Srbije, predstavnici Saveza boraca NOR, predstavnici Narodne omladine Srbije i Jugoslavije, kao i predstavnici drugih društvenih i kulturnih organizacija. U ime ratnih drugova od Jurice se oprostio oficir JNA Aco Nikolić, bivši skojevski rukovodilac u Četvrtoj proleterskoj brigadi.
Na četvrtu godišnjicu početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, 5. aprila 1945. godine u Beogradu je održana komemorativna izložba umetnika poginulih u Narodnooslobodilačkom ratu, na kojoj su bili izloženi i sačuvani radovi Jurica Ribar .
Njegovi radovi su potom bili izlagani u Moskvi, na izložbi umetnosti jugoslovenskih naroda i narodnosti 19. i 20. veka. Godine 1953. njegovi radovi su ponovo izloženi u Beogradu na komemorativnoj izložbi u Galeriji Udruženja likovnih umetnika Srbije, a potom u Novom Sadu, u Zagrebu, Skoplju i Banjoj Luci.
Povodom obeležavanja četrdesete godišnjice Saveza komunista Jugoslavije, 1959. godine Narodni muzej u Beogradu je održao izložbu petorice slikara koji su stradali u toku Drugog svetskog rata — Save Šumanovića, Bore Baruha, Dušana Vlajića, Bogdana Šuputa i Jurice Ribara. Maja 1965. godine povodom dvadesete godišnjice oslobođenja Zagreba u Galeriji LIKUM je organizovana retrospektivna izloža slika Jurice Ribara, a iste godine je organizovana i slična izložba u Osijeku. Njegova dela su bila izlagana i povodom četrdesete godišnjice pogibije, 1983. godine u Radničkom univerzitetu „Moša Pijade” u Zagrebu, u okviru manifestacije „Mošini dani”.
